W obecnie sytuacja Frankowiczów jest bardzo korzystna. Z danych zawartych na różnych serwisach wynika, że ponad 95% wyroków w sprawach dotyczących kredytów frankowych jest korzystnych dla kredytobiorców, a większość z nich prowadzi do unieważnienia umowy kredytowej. Dane te potwierdzają również nasze doświadczenia z prowadzonych spraw. Te liczby mówią same za siebie – wytoczenie powództwa przeciwko bankowi daje bardzo dużą szansę na wygranie procesu.

Jeszcze kilka lat temu sytuacja dotycząca kredytów frankowych nie była jednak tak jednoznaczna. Aktualny, korzystny dla kredytobiorców stan rzeczy ukształtowało orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Sądu Najwyższego, które w ostatnich latach nadały kierunek w tych sprawach. Nie ma już wątpliwości co do abuzywności klauzul w kredytach frankowych. Obecna sytuacja prawna została ukształtowana w dużej mierze przez orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). Przełomowym momentem był wyrok z dnia 3 października 2019 r. (sygn. C-260/18), który umożliwił kredytobiorcom skuteczne dochodzenie swoich praw. TSUE wskazał, że umowa frankowa będąca podstawą sporu zawierała wadliwe postanowienia dotyczące kursów walut obcych i że klauzule te powinny zostać wyeliminowane. Orzeczenie to stało się fundamentem dla uznania wielu postanowień umownych za niedozwolone (abuzywne). Banki, próbując zniechęcić kredytobiorców do wytaczania powództw, żądały wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Jednak wyrok TSUE z dnia 15 czerwca 2023 r. (sygn. C-520/21) jasno rozstrzygnął, że banki nie mają prawa do takich roszczeń. Trybunał podkreślił, że w przypadku unieważnienia umowy obie strony są zobowiązane jedynie do wzajemnego zwrotu świadczeń. Powyższe orzeczenia nie tylko ugruntowały korzystną sytuację prawną dla Frankowiczów, ale również wyznaczyły jasny kierunek w sporach z bankami.

15 czerwca 2023 r. – kolejne kluczowe orzeczenie TSUE w sprawach frankowych

Tego samego dnia, kiedy TSUE wydał wyrok dotyczący wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, zapadło również kolejne istotne rozstrzygnięcie. Dotyczyło ono zabezpieczenia powództwa o ustalenie nieważności umowy kredytowej poprzez zawieszenie spłaty rat kredytu na czas trwania procesu. TSUE przyznał rację wnioskom kredytobiorców, wskazując, że zawieszenie spłaty rat może być konieczne, aby zapewnić pełną skuteczność przyszłego orzeczenia w przypadku unieważnienia umowy ze względu na nieuczciwe postanowienia.

Wyrok z 21 września 2023 r. – uderzenie w nieuczciwe praktyki banków

Wyrok TSUE z dnia 21 września 2023 r. (sygn. C-139/22) odniósł się do praktyk banków związanych z niejednolitym udostępnianiem informacji klientom. Trybunał wskazał, że nawet osoby posiadające wykształcenie z zakresu finansów czy bankowości mogą skutecznie kwestionować ważność umowy frankowej. Co więcej, TSUE podkreślił, że klauzula wpisana do rejestru klauzul niedozwolonych może być uznana za abuzywną bez potrzeby dodatkowego badania jej charakteru. Dzięki temu sądy mogą oprzeć swoje decyzje na rejestrze UOKiK, co znacząco przyspieszy proces rozpoznawania spraw i ograniczy możliwości banków do manipulowania sytuacją prawną.

Grudzień 2023 – przełomowe wyroki TSUE dla Frankowiczów

Koniec ubiegłego roku przyniósł Frankowiczom aż trzy istotne wyroki TSUE, które znacząco wzmocniły ich pozycję prawną w sporach z bankami.

1. Przyspieszenie procesów dzięki wyeliminowaniu oświadczeń 

Wyrok TSUE z dnia 7 grudnia 2023 r. (sygn. C-140/22) zrezygnował z obowiązku odbierania przez sądy oświadczeń od stron co do skutków nieważności umowy kredytowej. Dzięki temu procesy dotyczące kredytów frankowych mogą być prowadzone szybciej i sprawniej.

2. Banki bez prawa do waloryzacji świadczeń 

Postanowienie TSUE z dnia 11 grudnia 2023 r. (sygn. C-756/22) przesądziło, że banki nie mogą domagać się waloryzacji swoich świadczeń po unieważnieniu umowy. Orzeczenie to wykluczyło kolejny sposób, w jaki banki próbowały rekompensować swoje straty na niekorzyść konsumentów.

3. Zarzut zatrzymania i przedawnienie roszczeń banków

W wyroku z dnia 14 grudnia 2023 r. (sygn. C-28/22) TSUE odniósł się do dwóch kluczowych kwestii:

• Zarzut zatrzymania: Podniesienie tego zarzutu przez bank nie może pozbawić konsumenta prawa do odsetek za opóźnienie.

• Przedawnienie roszczeń banków: TSUE wskazał, że bieg przedawnienia roszczeń banku rozpoczyna się w momencie, gdy kredytobiorca składa reklamację lub wezwanie do zapłaty.

Grudniowe orzeczenia TSUE nie tylko wzmocniły ochronę konsumentów, ale także znacząco ograniczyły możliwości banków do stosowania praktyk, które opóźniały procesy sądowe lub zwiększały ich koszty dla kredytobiorców. TSUE a Sąd Najwyższy – rozbieżności w sprawach frankowych 7 maja 2024 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (sygn. akt: C-348/23) wydał orzeczenie dotyczące skutków uznania umowy kredytowej za nieważną w kontekście tzw. warunku zawieszającego. TSUE jednoznacznie uznał, że wykładnia stosowana przez sądy krajowe jest niezgodna z przepisami art. 6 i 7 dyrektywy 93/13, które mają na celu ochronę konsumentów przed nieuczciwymi warunkami umownymi.

Co istotne, stanowisko TSUE jest sprzeczne z wnioskami zawartymi w uchwale Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2024 r. (omówionej wcześniej). Wyrok Trybunału zapadł już po tej uchwale, co wprowadza nową perspektywę w sprawach frankowych. 

Frankowicze wynajmujący mieszkania także chronieni przez dyrektywę 93/13/EWG 24 października 2024 r. 

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (sygn. akt: C-347/23) wydał wyrok, który ma ogromne znaczenie dla Frankowiczów wynajmujących nieruchomości zakupione za kredyty frankowe. TSUE orzekł, że osoby takie również są konsumentami, a zatem przysługuje im ochrona wynikająca z dyrektywy 93/13/EWG dotyczącej nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.

Przed tym orzeczeniem sytuacja była mniej klarowna, ponieważ sądy krajowe często uznawały, że zakup nieruchomości z przeznaczeniem na wynajem stanowi działalność gospodarczą, co wyłączało zastosowanie przepisów chroniących konsumentów. Wyrok TSUE jednoznacznie rozwiewa te wątpliwości, rozszerzając ochronę na wszystkich kredytobiorców, którzy zawarli umowy z nieuczciwymi klauzulami, niezależnie od tego, jak wykorzystują nieruchomość. To rozstrzygnięcie jest kolejnym krokiem w budowaniu silniejszej ochrony praw konsumentów w sporach z bankami i otwiera nowe możliwości dochodzenia roszczeń przez Frankowiczów, którzy dotąd mogli być traktowani mniej korzystnie przez sądy krajowe.

Sąd Najwyższy również wspiera Frankowiczów – kluczowa uchwała z października 2023 r.

W sprawach frankowych kluczową rolę odgrywa nie tylko orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, ale także decyzje polskiego Sądu Najwyższego. Jednym z najważniejszych orzeczeń w tej materii jest uchwała z dnia 19 października 2023 r. (sygn. III CZP 12/23), która wprowadziła istotną zmianę w podejściu do spraw związanych z kredytami frankowymi. Na mocy tej uchwały Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził, że po stronie kredytobiorców nie zachodzi współuczestnictwo konieczne. Oznacza to, że każdy z kredytobiorców może indywidualnie wystąpić o unieważnienie umowy kredytowej, niezależnie od pozostałych stron umowy. Co ważne, małżonkowie również mogą samodzielnie podejmować działania prawne przeciwko bankowi, co upraszcza i przyspiesza cały proces. Przed wydaniem tej uchwały sądy często przyjmowały, że w sprawach frankowych zachodzi współuczestnictwo konieczne, co wymagało działania wszystkich stron

wspólnie. Uchwała Sądu Najwyższego znacznie ułatwiła dochodzenie swoich praw i otworzyła drzwi dla bardziej elastycznego prowadzenia spraw przez Frankowiczów.

25 kwietnia 2024 r. – przełomowa uchwała Sądu Najwyższego w sprawach frankowych

Sąd Najwyższy, odpowiadając na sześć pytań przedstawionych przez Pierwszą Prezes w 2020 roku, wydał długo oczekiwaną uchwałę dotyczącą kredytów frankowych. Kluczowe ustalenia Izby Cywilnej w tej sprawie to:

• Nieuczciwe postanowienia umowne nie mogą być zastąpione innymi rozwiązaniami, np. poprzez odniesienie do kursu średniego NBP.

• Usunięcie klauzuli przeliczeniowej skutkuje unieważnieniem całej umowy kredytowej.

• W rozliczeniach między stronami stosowana jest teoria dwóch kondykcji, oznaczająca dwa niezależne świadczenia – jedno ze strony banku, drugie ze strony kredytobiorcy.

• Po unieważnieniu umowy żadna ze stron nie może dochodzić dodatkowych roszczeń poza zwrotem świadczeń.

• Bieg przedawnienia roszczeń banku rozpoczyna się w momencie, gdy kredytobiorca zgłasza reklamację, wskazując na nieważność umowy.

Choć uchwała ta wyraźnie wzmacnia pozycję kredytobiorców, w dużej mierze potwierdziła jedynie dotychczasowe linie orzecznicze rozwinięte w ostatnich latach. Jest to jednak kolejny krok w kierunku ugruntowania ochrony konsumentów w sporach z bankami. Orzecznictwo TSUE i Sądu Najwyższego wyraźnie wskazuje, że obecna sytuacja prawna sprzyja Frankowiczom. Kluczowe wyroki eliminujące nieuczciwe postanowienia umowne, brak możliwości dochodzenia przez banki wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, przyspieszenie procesów dzięki uproszczonym procedurom oraz możliwość samodzielnego występowania z powództwem – wszystko to znacząco zwiększa szanse kredytobiorców na wygraną w sporze z bankiem.

Podsumowanie

Jeśli zastanawiasz się nad dochodzeniem swoich praw lub chcesz skonsultować swoją sytuację, nasza kancelaria oferuje kompleksową pomoc na każdym etapie procesu. Specjalizujemy się w sprawach frankowych, wykorzystując nasze doświadczenie oraz najnowsze orzecznictwo, aby skutecznie reprezentować interesy naszych klientów.

Jesteśmy po to, by wyrównywać szanse !

Artykuł przygotował apl. radc. Ziemowit Nowicki