Orzecznictwo i liczne wygrane spory sądowe potwierdza fakt, iż banki cały czas szukają nowych rozwiązań, aby zniechęcić Kredytobiorców do wytaczania zasadnych powództw o unieważnienie umów kredytu. Obecnie Kredytobiorcy mierzą się z wzywaniem ich przez banki do zwrotu udostępnionego kapitał kredytu, a następnie wytaczaniem powództw o jego zwrot. Często jednak bank próbuje dochodzić swoich roszczeń już po upływie trzech lat od wystąpienia Kredytobiorcy z roszczeniem związanym z nieważnością umowy. Jak do tej kwestii odnosi się orzecznictwo TSUE oraz Sąd Najwyższy ? Dowiesz się tego z poniższego artykułu. 

Przedawnienie roszczeń wynikających z umów kredytów walutowych w świetle najnowszego orzecznictwa TSUE

Kwestia przedawnienia roszczeń wynikających z umów kredytowych indeksowanych lub denominowanych do walut obcych stanowi jedno z kluczowych zagadnień w obszarze prawa cywilnego i ochrony praw konsumentów. Najnowsze orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) przynosi istotne wskazówki dotyczące stosowania tych przepisów w kontekście umów zawierających niedozwolone klauzule umowne. 

Kluczowe założenia orzecznictwa TSUE

Zasada skuteczności ochrony konsumentów

TSUE w swoich wyrokach podkreśla, że ochrona konsumentów musi być skuteczna. Trybunał sprzeciwia się wykładni krajowej, która uzależnia dochodzenie roszczeń od złożenia przez konsumenta formalnych oświadczeń w sądzie. Konsument powinien mieć możliwość skorzystania z ochrony wynikającej z dyrektywy 93/13 bez konieczności podejmowania dodatkowych kroków formalnych. To oznacza, że Kredytobiorcy, którzy czują się poszkodowani, mogą bez obaw podejmować kroki prawne w celu ochrony swoich interesów.

Początek biegu terminu przedawnienia 

W wyrokach z 2023 i 2024 roku TSUE wskazał, że bieg terminu przedawnienia roszczeń konsumentów nie może rozpoczynać się przed momentem, w którym konsument dowiedział się lub mógł racjonalnie dowiedzieć się o nieuczciwym charakterze postanowień umowy. Wykluczono też uznanie, że sam fakt istnienia utrwalonego orzecznictwa krajowego w tym zakresie stanowi wystarczającą podstawę do rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia. To kluczowa informacja dla osób, które dotychczas nie były świadome swoich praw – mogą one wciąż dochodzić swoich roszczeń.

Roszczenia stron umowy kredytowej

Roszczenia konsumentów

Konsument może dochodzić zwrotu nienależnych świadczeń, wynikających z nieważnej umowy, zgodnie z teorią dwóch kondykcji (art. 410 § 1 k.c. w związku z art. 405 k.c.). TSUE wskazuje, że takie roszczenia nie są świadczeniami okresowymi, co oznacza, że podlegają ogólnym zasadom przedawnienia. Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od momentu, gdy konsument uzyskał świadomość nieuczciwego charakteru klauzul. To doskonała okazja, aby kredytobiorcy rozpoczęli działania zmierzające do odzyskania swoich pieniędzy.

Roszczenia banków

Banki mogą domagać się zwrotu udostępnionego kapitału wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie. Zgodnie z orzeczeniem TSUE z 2023 roku (C-520/21), banki nie mogą żądać dodatkowych rekompensat wykraczających poza te świadczenia. Początki biegu terminu przedawnienia roszczeń banków są wiązane z momentem, w którym konsument powołuje się na abuzywność klauzul. Kredytobiorcy powinni pamiętać, że ich prawa są silnie chronione, a ograniczenia nałożone na banki sprzyjają bardziej sprawiedliwemu rozstrzyganiu sporów.

Różne terminy przedawnienia

Uprzywilejowaną pozycję konsumenta w tego rodzaju sporach obrazują również różne terminy przedawnienia. Innemu terminowi przedawnienia będzie bowiem podlegać roszczenie Kredytobiorców, a innemu roszczenia banków. Roszczenie Kredytobiorców będą przedawniać, się z upływem 6 lat od momentu, gdy konsument uzyskał świadomość nieuczciwego charakteru klauzul. W praktyce za taki moment wskazuje się konsultację dot. umowy kredytu z prawnikiem. Roszczenie banku przedawnić się będzie z upływem 3 lat od momentu, w którym konsument powoła się na abuzywność klauzul.

Skutki praktyczne

Orzecznictwo TSUE wzmacnia pozycję konsumentów, zapewniając im skuteczną ochronę przed nieuczciwymi praktykami banków. Kredytobiorcy powinni zdawać sobie sprawę, że mają realne szanse na skuteczne dochodzenie swoich roszczeń. Warto podjąć działania już teraz, korzystając z dostępnych narzędzi prawnych i wsparcia naszej Kancelarii, która od lat zajmuje się ochroną praw konsumentów.

Jak do kwestii przedawnienia roszczenia banku o zwrot kapitału odnosi się Sąd Najwyższy? 

Do tej kwestii Sąd Najwyższy jasno odniósł się w uchwale – mającej znaczenie zasady prawnej – z dnia 25 kwietnia 2024 r. wydanej w sprawie o sygn. akt III CZP 25/22. 

W uchwale, którą wydał Sąd Najwyższy, określono sposób liczenia terminu przedawnienia roszczeń banków o zwrot wypłaconego kapitału. Zgodnie z uchwałą, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się w momencie, gdy kredytobiorca wyrazi sprzeciw wobec postanowień umowy, uznając je za niedozwolone. Oznacza to, że trzyletni okres przedawnienia zaczyna biec już po dniu, w którym kredytobiorca wyśle bankowi reklamację lub wezwanie do zapłaty, w którym wskazuje, że pewne postanowienia umowy są abuzywne. Termin przedawnienia kończy się ostatniego dnia roku kalendarzowego. Jeśli bank w tym czasie nie wytoczy powództwa, roszczenie uznaje się za przedawnione.

Należy jednak dodać, że nawet jeśli roszczenie banku jest przedawnione, sąd ma możliwość rozpatrzenia sprawy, biorąc pod uwagę szczególne okoliczności. W związku z tym, choć roszczenie może być przedawnione, nie ma pewności, że bankowe powództwo zostanie oddalone, dlatego przed podjęciem decyzji o obronie przed przedawnieniem należy szczegółowo przeanalizować sytuację.

Ponadto, uchwała Sądu Najwyższego jednoznacznie wyklucza możliwość dochodzenia przez banki tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, które miałyby obejmować dodatkowe odsetki poza ustawowe. Sąd potwierdził, że jedynym sposobem rekompensaty za opóźniony zwrot nienależnych świadczeń są odsetki ustawowe za opóźnienie.

Podsumowując, uchwała Sądu Najwyższego stanowi ważny krok w kierunku większej ochrony praw konsumentów i zapewnia bardziej klarowne zasady dotyczące przedawnienia roszczeń banków oraz wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Potwierdzenie stanowiska TSUE daje kredytobiorcom większą pewność co do prawidłowości postanowień umowy kredytowej.

Podsumowanie

Decyzje TSUE i Sądu Najwyższego są reakcją na masowe problemy wynikające z niedozwolonych praktyk bankowych. Kredytobiorcy powinni czuć się zachęceni do podejmowania działań, gdyż każde takie postępowanie przyczynia się do zwiększenia transparentności rynku finansowego i poprawy standardów obsługi klienta.

Najświeższe orzeczenia TSUE i uchwała Sądu Najwyższego dotyczące przedawnienia roszczeń z umów kredytowych denominowanych lub indeksowanych do walut obcych mają kluczowe znaczenie dla ochrony praw konsumentów. Podkreślają one konieczność skutecznej ochrony konsumentów oraz zapewnienia równowagi interesów stron umowy. Kredytobiorcy powinni czerpać z tych rozstrzygnięć motywację do działania – ich prawa są silnie chronione, a najnowsze przepisy i orzecznictwo sprzyjają sprawiedliwemu rozwiązywaniu sporów. Warto skorzystać z tej szansy i podjąć współpracę z ekspertami z naszej Kancelarii, aby skutecznie bronić swoich interesów. Jeśli otrzymałeś już wezwanie od Banku, niezwłocznie skontaktuj się z nami, a my znajdziemy jak najskuteczniejsze rozwiązanie tego problemu. 

Artykuł przygotowała apl. radc. Katarzyna Miłowicka